ارتباط، مشابهت‌ها و تفاوت‌های بین نمودار چرخه حیات فناوری (Technology Life Cycle (TLC)) و نمودار چرخه هایپ گارتنر (Gartner Hype Cycle) و نقش رصد فناوری‌ها و بررسی اختراعات منتشر شده در آن‌ها

مقدمه

در دنیای امروز که فناوری‌ها به سرعت در حال تغییر و پیشرفت هستند، شناسایی روندهای نوظهور، ارزیابی وضعیت فناوری‌ها و درک مراحل مختلف پذیرش فناوری‌ها برای کسب‌وکارها، محققان و توسعه‌دهندگان از اهمیت بالایی برخوردار است. دو مدل پرکاربرد در تحلیل و ارزیابی چرخه‌های فناورانه، «چرخه حیات فناوری» (Technology Life Cycle) و «نمودار چرخه هایپ گارتنر» (Gartner Hype Cycle) هستند. این دو مدل از ابزارهای قدرتمند برای شناسایی مراحل رشد و پذیرش فناوری‌ها به شمار می‌روند. هرچند هر دو مدل به‌طور خاص روند پذیرش و بلوغ فناوری‌ها را توصیف می‌کنند، اما تفاوت‌ها و شباهت‌های زیادی در نحوه معرفی و تحلیل مراحل فناوری‌ها دارند.

در این مقاله، ابتدا به بررسی این دو مدل پرداخته می‌شود، سپس به نقش رصد فناوری‌ها، بررسی اختراعات منتشر شده و شناسایی نیازهای فناورانه صنعتی در مراحل مختلف این دو مدل پرداخته خواهد شد.

۱. چرخه حیات فناوری (Technology Life Cycle)

چرخه حیات فناوری یک مدل تحلیلی است که روند پیشرفت و تغییرات یک فناوری را از ابتدای معرفی تا مرحله بلوغ و ممکن است حتی افول، توصیف می‌کند. این مدل شامل پنج مرحله اصلی است:

1. مرحله معرفی (Introduction): در این مرحله، فناوری برای اولین بار معرفی می‌شود. تحقیقات علمی و توسعه در این مرحله به اوج خود می‌رسد و نمونه‌های اولیه فناوری تولید می‌شود. پذیرش این فناوری در بازار هنوز محدود است و به صورت آزمایشی یا برای گروه‌های خاصی از مصرف‌کنندگان استفاده می‌شود.
2. مرحله رشد (Growth): در این مرحله، فناوری به‌طور گسترده‌تری مورد پذیرش قرار می‌گیرد و بازار آن گسترش می‌یابد. شرکت‌ها به‌طور فعال در حال سرمایه‌گذاری و توسعه این فناوری هستند و بسیاری از مشکلات اولیه حل می‌شود. تقاضای عمومی برای فناوری افزایش می‌یابد و کاربردهای بیشتری پیدا می‌کند.
3. مرحله بلوغ (Maturity): فناوری به یک مرحله بلوغ می‌رسد و در بازار به طور کامل پذیرفته می‌شود. در این مرحله، مزایای فناوری کاملاً واضح و به‌طور گسترده‌تری استفاده می‌شود. فناوری به یک استاندارد در صنعت تبدیل می‌شود و رقابت در بازار بیشتر بر سر بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها است.
4. مرحله افول (Decline): در این مرحله، فناوری به دلیل ظهور فناوری‌های جدیدتر یا مشکلات داخلی، از حالت مطلوب خود خارج می‌شود. تقاضا برای آن کاهش می‌یابد و بسیاری از شرکت‌ها به دنبال جایگزینی آن با فناوری‌های جدیدتر هستند.
5. مرحله حذف (Obsolescence): در این مرحله، فناوری به طور کامل از بازار حذف می‌شود و تنها تعداد کمی از کاربردها به آن وابسته باقی می‌مانند.
6. مرحله توسعه چرخه عمر : در این مرحله، برای پیشرفت از مرحله کاهش و افول فناوری به مرحله جدیدی، سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌توانند از استراتژی‌های مختلفی مانند نوآوری و توسعه محصولات جدید، تغییرات در استراتژی بازاریابی و تغییرات در فرهنگ سازمانی استفاده کنند. این استراتژی‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا از افول محصولات خود جلوگیری کرده و به نوآوری و توسعه فناوری‌های جدید بپردازند.

۲. نمودار چرخه هایپ گارتنر (Gartner Hype Cycle)

نمودار چرخه هایپ گارتنر یکی از مدل‌های معروف برای تحلیل روند فناوری‌ها است که توسط شرکت گارتنر ایجاد شده است. این مدل، روند پذیرش و هیجان در برابر فناوری‌های جدید را در پنج مرحله مختلف بررسی می‌کند:

1. حجم برانگیختگی (Technology Trigger): در این مرحله، یک فناوری جدید معرفی می‌شود و توجه بسیاری را جلب می‌کند. فناوری به دلیل ویژگی‌های نوآورانه‌اش هیجان و توجه زیادی را برمی‌انگیزد، اما هنوز در مرحله تحقیقاتی و ابتدایی است و کاربرد واقعی آن هنوز قابل مشاهده نیست.
2. اوج انتظارهای بزرگ (Peak of Inflated Expectations): در این مرحله، هیجان عمومی در مورد فناوری به اوج خود می‌رسد. بسیاری از سازمان‌ها انتظار دارند که این فناوری به سرعت تحولی عظیم در صنعت ایجاد کند، اما در واقع هنوز مشکلات زیادی برای کاربرد عملی آن وجود دارد. این مرحله ممکن است منجر به انتظارات غیرواقعی و سرمایه‌گذاری‌های زیاد بدون نتایج ملموس شود.
3. دره ناامیدی (Trough of Disillusionment): در این مرحله، فناوری به دلیل عدم برآورده کردن انتظارات اولیه با ناامیدی و سرخوردگی روبه‌رو می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری در آن دست می‌کشند و فناوری ممکن است از دید عموم خارج شود.
4. شیب روشنایی (Slope of Enlightenment): در این مرحله، فناوری شروع به پذیرش کاربردهای عملی و بهبود در حل مشکلات می‌کند. سازمان‌ها و کاربران در حال یادگیری چگونگی استفاده از فناوری و بهره‌برداری از آن هستند. در این مرحله، مشکلات اولیه حل شده و انتظارات واقع‌بینانه‌تر می‌شود.
5. فلات بهره‌برداری (Plateau of Productivity): در این مرحله، فناوری به بلوغ می‌رسد و به‌طور گسترده در صنعت پذیرفته می‌شود. مزایای آن کاملاً مشخص است و کاربردهای آن در بازار بسیار وسیع شده است. فناوری به یک استاندارد در صنعت تبدیل می‌شود و مزایای آن به وضوح قابل مشاهده است.

۳. شباهت‌ها و تفاوت‌های بین دو مدل

شباهت‌ها:

• هر دو مدل، روند پذیرش و بلوغ فناوری‌ها را توصیف می‌کنند.
• در هر دو مدل، مراحل اولیه معرفی فناوری همراه با نوآوری و هیجان بالا است و پس از آن، با کاهش هیجان و رسیدن به بلوغ، فناوری به‌طور گسترده‌تری پذیرفته می‌شود.
• هر دو مدل به ارزیابی چالش‌ها و مشکلات موجود در پذیرش فناوری کمک می‌کنند و به تحلیل اینکه کدام فناوری‌ها در چه زمانی به بلوغ می‌رسند، می‌پردازند.

تفاوت‌ها:

• در چرخه حیات فناوری، تمرکز بیشتر بر روی پذیرش و تقاضای بازار است، در حالی که در نمودار چرخه هایپ گارتنر، تمرکز بیشتر بر روی جنبه‌های هیجانی و انتظارات غیرواقعی از فناوری‌ها است.
• در نمودار چرخه هایپ، مرحله “دره ناامیدی” به وضوح به ناتوانی فناوری‌ها در برآورده کردن انتظارات غیرواقعی اشاره دارد، اما در چرخه حیات فناوری، این مرحله به عنوان افول فناوری به علت ورود فناوری‌های جدیدتر شناخته می‌شود.
• در چرخه حیات فناوری، اغلب مفاهیمی مانند استاندارد شدن و نوآوری‌های جدیدتر بعد از بلوغ فناوری مطرح می‌شوند، در حالی که در چرخه هایپ، روندهای تکنولوژیک در مواجهه با هیجان‌های اولیه، به‌طور پیچیده‌تری تحلیل می‌شوند.

۴. نقش رصد فناوری‌ها و شناسایی نیازهای فناورانه صنعتی در این دو مدل

رصد فناوری‌ها و بررسی اختراعات منتشر شده نقش مهمی در شناسایی نیازهای فناورانه صنعتی و پیش‌بینی روندهای آینده دارد. این فرآیند می‌تواند در مراحل مختلف هر دو مدل چرخه حیات فناوری و چرخه هایپ گارتنر کمک‌کننده باشد.

در مرحله «حجم برانگیختگی» چرخه هایپ و مرحله «معرفی» چرخه حیات فناوری، شناسایی و رصد فناوری‌های نوظهور و اختراعات جدید می‌تواند به شناسایی نیازهای فناورانه جدید کمک کند. این مرحله فرصتی است برای شناسایی فناوری‌هایی که در حال جلب توجه هستند و پتانسیل تحول در صنعت را دارند.

در مرحله «اوج انتظارهای بزرگ» در چرخه هایپ، رصد صحیح و ارزیابی انتظارات از فناوری می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا از سرمایه‌گذاری‌های بی‌پایه و غیرواقعی اجتناب کنند و به شناسایی نیازهای واقعی و کاربردی در صنعت بپردازند.

در مراحل «دره ناامیدی» و «شیب روشنایی»، رصد فناوری‌ها و تحلیل اختراعات منتشر شده می‌تواند به شناسایی مشکلات و چالش‌های فناوری‌های نوظهور کمک کند و به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از تجارب گذشته بیاموزند و تصمیمات بهتری در مورد زمان پذیرش فناوری بگیرند.

در مراحل «توسعه چرخه عمر»، رصد فناوری‌ها و مطالعه مستمر اختراعات بمنظور توسعه محصول و افزایش عمر چرخه حیات فناوری می تواند کمک کند و به شرکتها این امکان را می دهد که بهبود مستمر محصولات تولیدی را در بر اساس نیازهای شناسایی شده بازار انجام دهند.

نتیجه‌گیری

چرخه حیات فناوری و نمودار چرخه هایپ گارتنر هر دو مدل‌های مهمی برای درک روند پذیرش و بلوغ فناوری‌ها هستند. اگرچه این دو مدل از منظر ساختاری و تحلیلی تفاوت‌هایی دارند، اما هر دو به شناسایی فناوری‌های نوظهور، شناسایی نیازهای فناورانه و ارزیابی کاربردهای آن‌ها در صنعت کمک می‌کنند. رصد فناوری‌ها و اختراعات منتشر شده در مراحل مختلف این دو مدل، به سازمان‌ها و محققان کمک می‌کند تا تصمیمات هوشمندانه‌تری در مورد سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها، تجاری‌سازی نوآوری‌ها و شناسایی نیازهای صنعتی بگیرند و از ریسک‌های ناشی از پذیرش فناوری‌های نوظهور جلوگیری کنند.

با ما در تماس باشید
وبسایت: Invbazaar.com
تلگرام: t.me/invbazaar
لینکدین: www.linkedin.com/in/mahmoud-shamsborhan
مشاوره رایگان تلگرام: @mshamsborhan
مشاوره رایگان واتس آپ: https://web.whatsapp.com/send?phone=989144423886&text&app_absent=0
تماس: +۹۸۹۱۴۴۴۲۳۸۸۶

بازدیدها: ۱۴